Un o gewri Cerdd Dant oedd Llyfni Huws ac un o arloeswyr ei chymdeithas. Gwerinwr, llenor, telynor a bardd.

Trefnodd Mrs Mallt Huws ei briod 'Gyfrol Goffa Llyfni Huws'. Cyflwynodd y gyfrol i’w ddwy ferch Llinos Llyfni a Heulwen Mai. Y mae'r gyfrol werthfawr hon ar y bwrdd o fy mlaen yn awr. Cyhoeddwyd y gyfrol Mawrth 1968. 0'r gyfrol y caf yr hanes canlynol.

Yr oeddwn yn adnabod Llyfni Huws a'i briod yn dda iawn. Fel y dywed T.E. Nicholas yn ei gyflwyniad i'r Gyfrol Goffa: "Aelwyd y gân mewn gwirionedd oedd aelwyd Llyfni gan fod y teulu i gyd yn enillwyr cenedlaethol ac wedi darlledu ar y diwifr ... Tra bydd sŵn y delyn rhwng mynyddoedd Cymru nid anghofir Llyfni."

Yn ystod ei fywyd cyhoeddwyd pump o'i lyfrau:

1930 Aelwyd y Delyn Rhan 1, sef gwerslyfr Sol-ffa ar ganu gyda'r delyn.
1934 Llyfr penillion Telyn, wedi ei argraffu ei hun.
1944 Aelwyd y Delyn Rhan II mewn hen nodiant.
1951 Aelwyd y Delyn Rhan III mewn hen nodiant.
1952 Aelwyd y Delyn Rhan IV mewn hen nodiant.

GANWYD Llyfni yn Llys y Delyn, Penygroes, Arfon ar yr ail o Fehefin, 1889, yn fab i William a Jane Huws. Ef oedd yr ieuengaf o chwech o blant. Un o Nefyn oedd ei fam ac 'roedd Dic Aberdaron yn berthynas iddi. Hanai ei dad o Fethesda, ac ewythr iddo oedd Eos Mai, y bardd a'r datganwr penillion enwog. Chwarelwr oedd William Huws. Cafodd fenthyg llyfr i ddysgu'r cynganeddion gan Mr Urias Stephens, gweithiwr yng ngorsaf y Rheilffordd Penygroes.

Yn 1906 daeth yr Eisteddfod Genedlaethol i Gaernarfon a dyma ddechrau ei gystadlu ar ganu penillion. Bu'n llwyddiannus dan ddeunaw oed. Ar ôl y gystadleuaeth daeth 0. M. Edwards i'w holi a oedd telyn ganddo neu a fuasai yn hoffi cael mynd am hyfforddiant, a rhoddodd gyfeiriad Gwenynen Gwent, Llanofer, iddo. Cafodd wahoddiad i Lanofer i ddysgu'r Delyn Deires a chael gwaith yno.

PRIODWYD Llyfni â Mallt ar y 23ain o Fawrth 1923 yng Nghapel Pendref, Llanfyllin. Gwnaeth Llyfni delyn ei hun yn anrheg i'w briod. Bu'r ddau yn darlledu droeon ac yn canu ar yr un llwyfannau â Leila Megane; David Evans, Llundain; Mair Jones; Megan Thomas, Llundain ac enwogion eraill. Buont hefyd yn gwasanaethu mewn cyngerdd i David Lloyd George.